آشنایی با جام طلایی ۳هزار ساله حسنلوی نقده

 

مهاباد-بالویز،سفیر-محوطه باستانی حسنلو يكی از مهم‌ترين محوطه‌های باستانی فلات ايران به‌شمار می‌رود که شهرت جهانی دارد.

به گزارش سرویس فرهنگی و هنری،پایگاه خبری تحلیلی بالویز،توالی لايه‌های حسنلو يكی از دوره‌بندی‌های اصلی شمال‌غرب ايران بوده، و به‌ عبارتی مبنای گاهنگاری دوره‌های شمال‌غرب ايران است،

به‌ويژه می‌توان آن را در روشن‌سازی زوايای تاريک تحولات فرهنگی منطقه در طی عصر مفرغ جديد و آهن قديم حائز اهميت خاصی دانست.

تاریخچه حفاری در حسنلو

مجموع فعاليت‌ها و كاوش‌های انجام‏ گرفته در دشت سولدوز آثار مهمی را از دوره‌های مختلف آشكار كرده كه همگی با اصول علمی طبقه‌بندی شده‏ اند و چند هزار سال از تاريخ فرهنگی جوامع انسانی اين منطقه را در برمی‌گيرند.

محوطه باستانی حسنلو ابتدا توسط یک هیئت تجاری ایرانی در سال ۱۳۱۳ خورشیدی کاوش می‏شود.

در سال ۱۳۱۵ خورشیدی سر اورل اشتاین سیاح و باستان‏شناس انگلیسی چندین گمانه در آن می‏زند و مقداری اشیاء نیز به دست می‏ آورد.

در سال ۱۳۲۶ شمسی کاوش تجاری دیگری از سوی آقای فرهادی در محوطه انجام می‏گیرد که آقای محمود راد بازرس فنی این حفاری بودند.

در سال ۱۳۲۸ شمسی از سوی اداره‌‌ باستان‏شناسی آن زمان، علی حاکمی، به اتفاق محمود راد مامور کاوش علمی در این تپه باستانی می‏شوند.

با این حال عمده حفاری‏ های علمی و دامنه ‏دار این تپه بین سال‏های ۱۳۳۴ تا ۱۳۵۵ خورشیدی به سرپرستی پرفسور رابرت هنری دایسون انجام شده است.

در سال‏های شروع حفاری، این هیئت، اقدام به حفر گمانه‏ای در مرکز تپه و تقریبا در پست‌ترین قسمت تپه کرد.

این گمانه در عمق ۱۸ متری از سطح تپه در زمان این حفاری به خاک بکر و آب رسید.

در این گمانه ۱۰ دوره(طبقه) استقراری شناسایی شد که معرف استقرار و سکونت انسان از هزاره ششم قبل از میلاد تا اوایل دوره اسلامی بر روی محوطه مذکور است.

محوطه باستانی حسنلو به خاطر يافته‌ها و داشته‌های دوره‌های سوم، چهارم و پنجم خود، ملاک گاهنگاری و طبقه‌بندی عصر آهن در بخش اعظم ايران (به استثنای حوزه قدرت و نفوذ تمدن عيلام) به حساب می‌آيد.

جام زرین حسنلو

جام زرین حسنلو گنج بی بدیلی است که حدود ۳۰۰۰ سال قدمت دارد،

این کشف در تاریخ باستان‌شناسی ایران و جهان یکی از مهمترین اکتشافات علمی و از نادرترین آثار تاریخی، دینی و هنری دنیای باستان به شمار می‌رود.

این جام در حفاری‌های انجام گرفته توسط رابرت دایسون در تابستان سال ۱۹۵۸ ( ۱۳۳۷ ) در آغوش سربازی که روی سینه بر زمین افتاده و به پشت او خنجری فرو رفته و از سوی دیگرش جام را شکافته بود، یافت شد.

جام مذکور در حدود ۹۵۰ گرم وزن دارد و از طلا ساخته شده است و به شکل ساغری با دیواره های نسبتا زاویه‌دار است.

این ظرف حدود ۲۰ سانتیمتر ارتفاع و در قسمت لبه حدود ۱۸ سانتیمتر قطر دارد.

تزئینات سطح این جام را که در دو ردیف فوقانی و تحتانی اجرا شده اند، می توان در قالب یک داستان تفسیر کرد.

در سمت چپ ردیف فوقانی، سه رب النوع سوار بر ارابه دیده می شوند.

از رب النوع جلویی با نام «خدای طوفان» یاد می شود که ارابه او توسط یک گاو وحشی کشیده می‌شود و در مقابل وی دوایر کوچکی ترسیم شده اند که نماد باران و آب هستند،

رب النوع دوم «خدای خورشید» است که فروهری بر سر دارد.

رب النوع سوم «خدای ماه» است که هلال ماه و کلاهی شاخ دار بر سر دارد،

در مقابل آنها، شمایل سه مرد( روحانی ) ترسیم شده است که به حضور آنها رسیده و هدایایی( گوسفند ) برای آنها پیشکش می کنند.

ردیف فوقانی از طریق قطرات باران به ردیف تحتانی پیوند می خورد.

در این ردیف، دسته هایی از شمایل های جداگانه را می بینیم که بخش هایی از یک اسطوره را به تصویر کشیده اند.

این شمایل ها عبارتند از بانویی که سوار بر پشت عقاب در حال پرواز است.

بانوی دیگری که برپشت شیر سوار است و در یک دست آیینه و در دست دیگرش وسیله ای شبیه گرز دارد.

سه شمشیر، مردی که در حال پیشکش ساغری به چهار پایه ای خالی است،

دیوی که دو قهرمان بر او دست یافته اند،

بانویی که نوزادی را به مردی روحانی پیشکش می کند که بر اریکه نشسته است و عصای سلطنت به دست دارد.

و صحنه مبارزه یک قهرمان با حکمرانی که بر اریکه ای از کوه و موجودی سه سر و بر روی شیری نشسته است.

این جزئیات را می‌توان منشأ هنر دوره های بعدی از جمله مادها و هخامنشیان دانست،

این جام هم اینک در موزه ملی ایران نگهداری میشود.

مهاباد- پایگاه خبری تحلیلی بالویز -حسن شیری* مدیر پایگاه ملی حسنلو نقده  – ۹۹/۰۵/۳۱ – ج- ۱۹:۴۲