آیین جشن چهارشنبه سوری

مهاباد/بالویز/نقد و تحلیل/ چهارشنبه‌سوری یکی از آیین‌ها و جشن‌ های ایرانی است. که از غروب آخرین سه‌شنبهٔ ماه اسفند، تا پس از نیمه‌شب تا آخرین چهارشنبهٔ سال، برگزار می‌شود.

به گزارش سایت خبری بالویز،و برافروختن و پریدن از روی آتش مشخصهٔ اصلی آن است. این جشن،نخستین جشن از مجموعهٔ جشن‌ها و مناسبت‌های نوروزی است. که با برافروختن آتش و برخی رفتارهای نمادین دیگر، به‌صورت جمعی در فضای باز برگزار می‌شود.

مشخصه اصلی چهارشنبه‌سوری، برافروختن آتش و پریدن از روی آن در آخرین چهارشنبه سال خورشیدی است. یکی دو روز قبل از چهارشنبه‌سوری، مردم برای گردآوری هیزم، بوته و امثال آن به بیرون از شهر می‌روند. محل برافروختن آتش پشت بام، حیاط خانه، میدان روستا یا خیابان‌های شهر است. آتش‌افروزی در زمان غروب آفتاب یا بعد از آن انجام می‌شود.  مردان، زنان، و کودکان از روی آن می‌پَرَند و «سرخی تو از من، زردی من از تو» (یا در بعضی شهرها، شعری محلی با مضمونی مشابه) می‌خوانند. برخی بر این باورند که این کار آنها را از بیماری و زردرویی در سال بعد مصون می‌کند. آتش را بعد از مراسم وامی‌گذارند تا خود به خود خاموش شود. یا آن را با آب خاموش می‌کنند.

با توجه به تغییرات زندگی این آیین نیز متاسفانه دچار تغییرات شده‌است. و شیوه اجرای آن چند سالی است از حالت خود خارج و برگزاری آن به شیوه‌های متفاوت است.

در سال‌های اخیر چهارشنبه‌سوری با حرکت به سوی خشونت، تحریف و استحاله شده‌است و از اصالت خود فاصله گرفته است. امروزه، استفاده از مواد محترقه و آتش‌زا که بعضاً دست‌ساز و خطرناک هستند. بسیار رایج است و جایگزین آیین‌های کهن شده‌است. در چند سال گذشته، این شب همواره دارای آمار آسیب‌دیدگی و گاهی دارای تلفات جانی بوده‌است. 

برگزاری چهارشنبه‌سوری با آلودگی صوتی، آسیب به تابلوها و دیوارهای شهر و ایجاد فضایی خشونت‌آمیز و تنش‌زا همراه است.

به‌طوری‌که برخی شهروندان از رفت‌وآمد در خیابان‌ها بیم دارند. همه‌ساله شهروندانی از ایران در اثر انفجارهای ناخوشایند مربوط به این جشن، کشته یا مصدوم می‌شوند. جشن آتش در واقع پیش‌درآمد جشن نوروز است که نوید دهنده رسیدن بهار و تازه شدن طبیعت است. در سال‌های اخیر، رسانه‌های ایران توجّه زیادی به خطرات احتمالی ناشی از استفاده از مواد آتش‌زا و انفجاری نشان می‌دهند.

این به هیجانات نوجوانی و جوانی برمی‌گردد. جوانان فکر می‌کنند حوادث برای دیگران است نه برای آنها، به‌همین دلیل جشن‌هایی مانند چهارشنبه‌سوری گاهی قربانی هم می‌گیرد. در کنار این موضوع، بخش تجاری ماجرا هم وجود دارد. بسیاری از کسانی‌که مواد آتش‌زا تولید و توزیع می‌کنند از این طریق درآمد زیادی دارند. به‌همین دلیل این مسئله به راحتی کنترل نمی‌شود، زیرا انگیزه‌های اقتصادی زیادی پشت آن است.

آتش‌سوزی، سوختگی‌های شدید و صداهای ناهنجار، چهارشنبه‌سوری را از یک جشن ملی به کابوسی برای خانواده‌ها و نیروهای امدادی بدل کرده‌است. از اوایل دهه ۱۳۸۰، با افزایش ورود مواد محترقه قاچاق و ساخت ترقه‌های قوی در خانه‌ها، تعداد حوادث به‌طرز چشمگیری بالا رفت. آتش‌سوزی‌های گسترده، آسیب‌های چشمی، سوختگی‌های شدید و حتی از دست دادن جان، دیگر به خبرهای عادی این شب تبدیل شدند. 

این جشن ساده دیگر آرامش خود را از دست داده‌است. و در روزهای منتهی به چهارشنبه سوری باید هر لحظه انتظار سقوط یک ترقه و نارنجک‌های پر‌شده با اکلیل و سرنج را در خیابان‌ها داشت. استفاده از مواد محترقه خطرناک چنان رونق گرفته است که برخی حتی با احتمال خطر مرگ در خانه خود دست به تولید آن‌ها می‌زنند. خطر مثل یک پرونده شوم در روزهای منتهی به چهارشنبه سوری در کوچه و خیابان مشغول پرواز است. و برای اینکه مانعی در برابر آمار صعودی این روزها گذاشته‌شود، در کنار پویش‌هایی که مسئولان و سازمان‌های مختلف پای ثابت آن هستند، نباید از نقش خانواده‌ها غافل شد. 

خانواده‌ها با اجرایی کردن چند توصیه ساده میتوان بستری برای زنده‌نگه داشتن‌یک جشن کهن را آماده‌کنند:

۱- آموزش به کودکان و نوجوانان: درباره عواقب استفاده از مواد محترقه توضیح دهید. اگر سن فرزندتان مناسب تماشای تصاویر و ویدئوهای حوادث قبلی است، تصاویری که جزئیات کمتری از آسیب را نمایان می‌کنند را به آنها نشان دهید.

۲-استفاده از جایگزین‌های کم‌خطر: به جای مواد محترقه خطرناک، از وسایل کم‌خطر مانند فشفشه، نورافشانی‌های ایمن و آتش‌بازی‌های کنترل‌شده استفاده‌کنید.

۳- نظارت والدین بر فعالیت فرزندان: کودکان و نوجوانان را در این شب تنها نگذارید و بر رفتار آن‌ها نظارت کنید. بهتر است که این جشن در یک فضای خانوادگی برگزار شود.

۴-پرهیز از خرید مواد محترقه پرخطر: ترقه‌ها و مواد آتش‌زا را تهیه نکنید و به فرزندان خود بیاموزید که از این وسایل استفاده نکنند.

۵- برگزاری جشن در محیط‌های کنترل‌شده: چهارشنبه‌سوری را در محیطی ایمن، مانند حیاط خانه یا پارک‌های تعیین‌شده، برگزار کنید.

۶- خاموش کردن آتش پس از اتمام مراسم: پس از پایان مراسم، خاکستر آتش را با آب یا خاک خاموش کنید تا از بروز حوادث جلوگیری شود.

۷- دوری از مکان‌های شلوغ و پرخطر: از تجمع در کوچه‌های شلوغ و مکان‌هایی که افراد ناشناس از مواد محترقه خطرناک استفاده می‌کنند، خودداری کنید.

۸- آماده‌داشتن جعبه کمک‌های اولیه و وسایل ایمنی: در صورت بروز حادثه، جعبه کمک‌های اولیه در دسترس باشد. شماره اورژانس (۱۱۵)، آتش‌نشانی (۱۲۵) و پلیس (۱۱۰) را حفظ کنید.

۹- احترام به آرامش دیگران: ایجاد صداهای مهیب و انفجار، به ویژه در نزدیکی بیمارستان‌ها، خانه سالمندان و مناطق مسکونی، باعث آسیب روحی به افراد، به‌خصوص سالمندان، بیماران و کودکان می‌شود.

۱۰- همکاری با نیروهای امدادی و انتظامی: به توصیه‌های پلیس و آتش‌نشانی توجه کنید. و در صورت مشاهده‌خطر، به نیروهای امدادی اطلاع دهید.

مهاباد/بالویز/۱۴۰۳/۱۲/۲۹-۰۰:۳۰:۲۵/خبر۴۸۲۹/کدخبر۲۲۵۰۹/ چ۶۸۳/