شاخص آلودگی هوا چیست؟

مهاباد/بالویز/تحلیل – یادداشت/ به عنوان یک شهروند باید در روزهای آلودگی هوا بیش از هر زمان دیگری به سلامتی خود اهمیت دهید.

به گزارش سایت خبری بالویز؛ شاخص آلودگی هوا یا به عبارت دیگر، “شاخص کیفیت هوا” یک معیار کمی مهم است. که برای اندازه‌گیری میزان آلودگی هوا در یک منطقه یا شهر به کار می‌رود.

سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۱۸ اعلام کرد، که سالانه ۷ میلیون نفر در سرتاسر جهان جان خود را به خاطر آلودگی هوا از دست می‌دهند.

آلاینده‌های اولیه (دود ناشی از کارخانجات، ماشین‌ها و هواپیما) و آلاینده‌های ثانویه (ازون) عامل آلودگی هوا هستند.

آلودگی هوا یکی از مسائل جدی و پیچیده‌ای است که به سرعت در حال گسترش در سراسر جهان است.

با پیشرفت فناوری و افزایش فعالیت‌های صنعتی و ترافیک، ذرات و ترکیبات شیمیایی مختلف در هوا افزایش یافته و تأثیرات زیان‌باری بر روی سلامت انسان و محیط زیست می گذارند. 

آلودگی هوا نه تنها به عنوان یک مسئله محیط‌ زیستی، بلکه به عنوان یک چالش جدی در حوزه سلامت عمومی نیز شناخته می‌شود.

انواع مختلف ذرات معلق در هوا، گازهای اسیدی، ترکیبات آلی و مواد شیمیایی مختلف، به طور مداوم در هوایی که تنفس میکنیم وجود دارند. و می‌توانند تاثیرات مخربی بر روی سلامت افراد داشته باشند.

بسیاری از راهکارهای کاهش یا کنترل آلودگی هوا بر عهده دولت هاست و نیاز به برنامه ریزی و بودجه دارد.

اما به عنوان یک شهروند باید در روزهای آلودگی هوا بیش از هر زمان دیگری به سلامتی خود اهمیت دهید.

شاخص آلودگی هوا چیست؟

شاخص آلودگی هوا یا به عبارت دیگر، “شاخص کیفیت هوا” یک معیار کمی مهم است که برای اندازه‌گیری میزان آلودگی هوا در یک منطقه یا شهر به کار می‌رود.

این شاخص‌ها بر اساس اندازه‌گیری میزان غلظت ترکیبات مختلف شیمیایی و ذرات معلق در هوا تشکیل می‌شوند.

نام دیگر “شاخص کیفیت هوا” یا “AQI” به صورت کامل ( Air Quality Index) نیز شناخته می‌شود. این عدد توصیفی است که برای بیان وضعیت آلودگی هوا به کار می‌رود.

به طور کلی، شاخص کیفیت هوا نمایانگر کیفیت هوای اطراف است، اینکه هوا چقدر تمیز یا آلوده است، و چه تاثیراتی از آلودگی ممکن است بر سلامت افراد داشته باشد.

این شاخص بر اساس اثرات سلامتی تمرکز دارد که ممکن است بعد از مدتی از تنفس هوای آلوده و ناسالم با آنها مواجه شویم.

در واقع، این شاخص برای پنج مهمترین آلاینده هوا، شامل ذرات معلق، دی‌اکسید نیتروژن، ازن سطح زمینی (ازن بد)، مونواکسید کربن و دی‌اکسید گوگرد، محاسبه می‌شود.

با افزایش شاخص کیفیت هوا، احتمالاً تعداد بیشتری از افراد در خطر آلودگی هوا در معرض قرار می‌گیرند. مقادیر شاخص آلودگی هوا معمولاً به صورت گروه‌های مختلف طبقه بندی می‌شوند.

هر طبقه با یک نام توصیفی، یک کد رنگی و توصیه‌های بهداشت عمومی مشخص میشود.

دسته بندی های مختلف شاخص آلودگی های هوا در ایران

درجه خوب (Good):

میزان شاخص کیفیت هوا (AQI) در این حالت بین دو اعداد ۰ و ۵۰ قرار دارد. این وضعیت نشان‌دهنده کیفیت هوای مطلوب و بدون ریسک سلامتی یا حداقل ریسک سلامتی است.

رنگ سبز معمولاً برای نمایش این حالت به کار می‌رود و در کشور ما به این وضعیت، وضعیت “پاک” نیز گفته می‌شود.

متوسط (Moderate):

میزان AQI در این حالت بین اعداد ۵۱ و ۱۰۰ است. در این شرایط، کیفیت هوا قابل قبول است، اما آلودگی در این سطح ممکن است برای افراد حساس باعث شود علائم مشکلات تنفسی بروز کنند.

در این حالت، رنگ زرد مورد استفاده قرار می‌گیرد و افراد گروه‌های حساس باید فعالیت‌های طولانی یا سنگین را بخصوص بیرون از خانه به حداقل برسانند.

ناسالم برای گروه‌های حساس (Unhealthy for Sensitive Groups):

در این حالت میزان AQI بین ۱۰۱ و ۱۵۰ قرار دارد و معمولاً برای افرادی که جزو گروه‌های حساس نیستند، مشکلی ایجاد نمیشود.

اما برای گروه‌های حساس از جمله بیماران قلبی-عروقی، بیماران تنفسی، افراد مسن، و مادران باردار، ممکن است خطرناک باشد. در این حالت، رنگ نارنجی مورد استفاده است.

ناسالم (Unhealthy):

میزان AQI در این حالت بین ۱۵۱ و ۲۰۰ است و هوا ممکن است برای همه افراد خطرناک باشد. گروه‌های حساس ممکن است خطرات جدی‌تری را تجربه کنند.

رنگ قرمز نمایانگر این حالت است و افراد باید از فعالیت‌های سنگین خودداری کنند.

بسیار ناسالم (Very Unhealthy):

در این حالت، میزان AQI بین ۲۰۱ و ۳۰۰ قرار دارد و به عنوان یک هشدار جدی برای سلامتی محسوب می‌شود. تاثیرات جدی برای همه افراد احتمالی هستند و این حالت با رنگ بنفش نشان داده می‌شود.

خطرناک (Hazardous):

میزان AQI در این حالت بالاتر از ۳۰۰ است و به عنوان یک وضعیت بسیار اضطراری و خطرناک برای سلامت انسان محسوب می‌شود.

در این شرایط، احتمال مشکلات جدی بسیار بالاست و این حالت با رنگ خرمایی نشان داده می‌شود.

شاخص آلودگی هوا چگونه محاسبه میشود؟

در سراسر جهان، کشورها از استانداردهای ملی مختلفی برای اندازه‌گیری کیفیت هوا استفاده می‌کنند که این استانداردها ممکن است با یکدیگر متفاوت باشند.

 برخی از مهم‌ترین شاخص‌های آلودگی هوا عبارت‌اند از:

– PM10 و PM2.5:

PM10 به ذرات معلق در هوا با قطر کمتر از ۱۰ میکرومتر اشاره دارد.

PM2.5 نیز به ذرات با قطر کمتر از ۲٫۵ میکرومتر اطلاق می‌شود.

این ذرات به دلیل اندازه کوچک‌تر خود می‌توانند به راحتی وارد ریه‌ها و سایر اعضای تنفسی بشر نفوذ کرده و اثرات زیان‌باری بر سلامت انسان ایجاد کنند.

– NO2 (دی‌اکسید نیتروژن):

NO2 یک گاز زیان‌بار است که از فعالیت‌های صنعتی و ترافیک ناشی می‌شود و می‌تواند به عنوان یک شاخص اصلی آلودگی هوا در مناطق شهری محسوب شود.

-. SO2 (دی‌اکسید گوگرد):

SO2 نیز یک گاز زیان‌بار است که از منابع نظیر سوخت‌های فسیلی و فعالیت‌های صنعتی به هوا رها می‌شود.

– CO (کربن مونوکسید):

CO یک گاز بی‌رنگ و بی‌بو است که از سوخت ناقص در دستگاه‌های احتراقی ناشی می‌شود و می‌تواند به صورت مستقیم به سلامت انسان آسیب برساند.

شاخص کیفیت هوا (AQI) برای ارزیابی میزان آلودگی هوا و تاثیرات آن بر سلامت انسان تعیین می‌شود.

این شاخص اغلب بر اساس میزان غلظت ذرات معلق در هوا (PM10 و PM2.5)، دی‌اکسید نیتروژن (NO2)، ازن (O3)، مونوکسید کربن (CO) و دی‌اکسید گوگرد (SO2) محاسبه می‌شود.

هر یک از این آلاینده‌ها تاثیرات مختلفی بر سلامت انسان دارند.

فرآیند محاسبه AQI عموماً به صورت زیر است:

– اندازه‌گیری غلظت آلاینده‌ها:

ابتدا، غلظت هر یک از آلاینده‌های مذکور در هوا اندازه‌گیری می‌شود. این اطلاعات از ایستگاه‌های سنجش هوا یا سیستم‌های نظارت بر آلودگی هوا جمع‌آوری می‌شوند.

– تبدیل غلظت به شاخص:

غلظت اندازه‌گیری شده برای هر آلاینده به یک مقدار غیر ابعادی تبدیل می‌شود. این مقدار معمولاً در یک مقیاس خطی بازه ۰ تا ۵۰۰ قرار دارد.

– محاسبه AQI برای هر آلاینده:

با استفاده از فرمول‌ها و جداول استانداردی که توسط سازمان‌ها و سازمان بهداشت جهانی تعیین شده‌اند برای هر آلاینده، AQI محاسبه می‌شود.

این فرمول‌ها معمولاً توسط متخصصان بهداشت عمومی تدوین می‌شوند.

– محاسبه AQI نهایی:

AQI نهایی برابر با بیشترین AQI محاسبه شده برای هر یک از آلاینده‌هاست. به عبارت دیگر، شاخص کیفیت هوا بر اساس آلاینده‌ای که در حداکثر میزان آلایش قرار دارد، مشخص می‌شود.

– تعبیه رتبه بندی و اعلام وضعیت:

AQI نهایی به رتبه‌بندی خاصی تبدیل می‌شود که از صفر تا ۵۰۰ می‌رسد. این رتبه‌بندی به تعداد چند گروه از سلامت انسان و تأثیرات آلایش هوا بر آنها اشاره دارد.

به هر رتبه AQI یک رنگ نیز تخصیص داده می‌شود که برای افراد به طور سریع نشان‌دهنده وضعیت کیفیت هوا است.

این سیستم‌های AQI، جهت اطلاع‌رسانی به سریعترین و قابل فهم‌ترین شکل ممکن برای مردم درباره کیفیت هوا طراحی شده‌اند.

شهرستان مهاباد یکی از شهرهای جنوب استان آذربایجان غربی،در منطقه کوهستانی این استان قرار دارد. که یکی از شهرهای خوش آب و هوای استان به شمار می رود.

متاسفانه هوای شهر مهاباد با توجه به اعلام سامانه پایش کیفی هوای کشور – سازمان حفاظت محیط زیست در روز جمعه ۷دی ماه  ساعت دوازده ظهر  ۱۷۴ اعلام شد.

آلودگی هوای این شهر موجب نگرانی های شهروندان و توجه مسولین امر برای رفع و منشاء آن است.

پایداری جوی، آلودگی هوا در مهاباد را،در وضعیت قرمز قرار‌داده است.

مهاباد/بالویز/۱۴۰۳/۱۰/۰۸-۰۰:۵۲:۳۷/خبر۴۶۷۲/کدخبر۲۱۹۳۸/ ش ۵۲۶/